Дали Дамастион бил најсеверниот град во царството на Александар? Ако сакате да верувате во публикациите од српските медиуми, но и од историчари и археолози, тогаш да! Лоциран во близина на Бујановац во јужна Србија, во близина на македонската граница, се наоѓа овој археолошки локалитет познат како Кале Кршевица. Но, дали овој локалитет навистина е најсеверниот град кој бил под македонска власт? Дали оваа локација навистина е античкиот град Дамастион?
Последново е неизвесно. До денес, историчарите се расправаат за тоа, поточно се обидуваат да го лоцираат Дамастион. Засега без успех. Постојат некои теории за локацијата, но не е постигнат консензус.
Во првиот случај, дека овој локалитет навистина бил најсеверниот град под македонска власт, се чини дека има договор, барем во Србија. Археолошките наоди го поткрепуваат овој заклучок, велат тие. Локалитетот Кале Кршевица во Србија се нарекува и „најстарата населба со урбани структури во нашата земја“. Покрај тоа, српските власти во 2010 година го прогласија археолошкиот локалитет Кале во Кршевица за локалитет од исклучително значење.
Страбон е единствениот кој сведочи за постоењето на Дамастион
Античкиот географ Страбон бил единствениот кој го спомнал градот Дамастион. Меѓутоа, во своето дело Географика не дал никакви позиционирани информации за градот во својата седма книга.
Ајде да видиме што напиша Страбон кога ја спомна Дамастион:
… Но, илирските племиња кои се наоѓаат во близина на јужниот дел на планинската земја и оние што се над Јонскиот залив се измешани со овие народи; зашто над Епидамн и Аполонија до Керауниските планини живеат Билионите, Таулантиите, Партините и Бригите. Некаде во близина се наоѓаат и рудниците за сребро на Дамастиум , околу кои Dyestae и Enchelii (исто така наречени Sesarethii) заедно ја воспоставиле својата доминација; а во близина на овие луѓе се и Линкестите, територијата Деуриоп, Пелагонискиот Триполитис, Еоерди, Елимеја и Ератира. Во поранешните времиња овие народи биле управувани одделно, секој од својата династија.
Цитат од Географијата на Страбон објавен во том. III од изданието Loeb Classical Library, 1924. Накратко се нарекува и Страбон 7.7.8.
Од овие редови (и уште едно спомнување од истиот автор) историчарите се обиделе да го лоцираат градот. Засега, без успех.
Оштетување
Речиси ништо не се знае за Damastion. Две оскудни спомнувања на градот од антички географ. Но, исковаа многу сопствени монети. Овие монети се пронајдени на многу места на Балканот, главно во јужна Србија, североисточно Косово, источна Македонија, западна Бугарија, регионот Скадар во Албанија, па дури и во Романија, Трст и Крф.
Ако се консултирате со бесплатната енциклопедија Википедија, ќе го прочитате следново за „изгубениот“ град:
Дамастион (старо грчки: Δαμάστιον) бил антички град во областа на централниот Балкан, познат по своите сребрени монети кои датираат од 4 век п.н.е. Сведочено е само кај Страбон кој вели дека градот имал рудници за сребро и го лоцира во Илирија. Античкиот автор известува дека градот бил под власт на илирските племиња Диестес и Енчелеи и дека Егина го колонизирала. Во 356–358 п.н.е. рудниците потпаднале под контрола на Македонија.
Точната локација на Дамастион сè уште не е со сигурност идентификувана. Различни локалитети во Србија, Северна Македонија и Албанија се сметаат за локација на овој антички град.
Не е познато каде се наоѓа овој град, но историчарите и археолозите како локации ги именувале Копаоник (косовско-српската граница), Артана или Ново Брдо (Косово) или Тепелени (јужна Албанија). Дури и македонскиот главен град Скопје се разгледува како локација. Последниот особено е силно оспоруван од грчката страна. Според грчката доктрина, Античкото македонско кралство „никогаш не стигнало до Скопје“. Или како што дрско велат, Александар Македонски никогаш немаше да стапне на таа територија.
Меѓутоа, оваа теорија сега се потресува, особено ако се земе предвид локацијата, која главно ја спомнавме на почетокот. Во близина на Бујановац, во јужна Србија.
Кале Кршевица
Тврдината Кршевица (Кале Кршевица) е антички археолошки локалитет во близина на Бујановац во јужна Србија. Историјата датира од 13 век п.н.е. Станува збор за акропола (населба изградена на висорамнина или рид) комбинирана со елементи на хеленистичко-медитеранска урбана населба од 5 или 4 век п.н.е. (бронзено време) со камени ѕидови и некропола. Населбата во IV и III век п.н.е. имала најмалку 3.000 жители.
Меѓу наодите се и монетите на Александар III. на Македонија, Филип II, Касандар и други кралеви на Македонија, што укажува дека треба да се смета за најсеверниот антички македонски град. Во овој регион живеело пајонското племе Агријани, се вели дека Скордишите го уништиле градот во 279 п.н.е. Д-р Петар Поповиќ од Институтот за археологија во Белград смета дека тоа би можело да биде античкиот град Дамастион.
Првите наоди уште во 1966 година
Населбата имала исклучително стратешка положба на висорамнина со поглед кон реката Јужна Морава и долината Врање. На падините на платото има село, во чии куќи често има камени блокови од старата населба. Нејзината акропола се протега во долината на Кршевичка Река.
Археолозите ги забележале првите наоди уште во 1966 година. 25 наоди се многу ретки златни монети од времето на Филип Втори и Александар Велики, секој од нив во вредност од околу 50.000 евра. За одбележување е и керамиката од раното железно време (1200 г. п.н.е.). Идентични парчиња керамика се пронајдени во Черница (Романија), Гадимље, Ораовица (близу Радовиш/Македонија) и во Скопскиот басен.
На Акропол се откриени остатоци од јавни објекти заштитени со бедем. Кула, голема зграда во која веројатно имало магацин, како и други предмети чија намена денес можеме само да ја погодуваме. Пронајдени се подови со куќни жртвеници кои најверојатно биле наменети за обреди од јавен или приватен карактер. На другиот дел од платото се наоѓале станбени објекти, за што сведочат откриените воденици и фурните за леб. За интензивната градежна активност за време на постоењето на оваа населба сведочат неколку нивоа на згради, кои очигледно се урнати и повторно изградени по нивелирањето. Очекувано, најмладиот слој со градежен комплекс од крајот на IV или почетокот на III век пред нашата ера е најдобро зачуван и го означува крајот на животот во оваа населба.
Од бројни податоци може да се заклучи дека најголемиот дел од населбата се наоѓал на терасите кои се спуштале надолу кон долината на Кршевичка Река. На падините под густа вегетација беа спроведени само помали сондажни и геофизички истражувања. Научниците го поминале поголемиот дел од своето време во истражување на подножјето на локацијата (исто така наречена подструктура).
Во 2003 година, мал звук на голема длабочина откри монументален ѕид од големи камења. Беа потребни неколку години работа за да се открие голем градежен комплекс кој зафаќа повеќе од илјада квадратни метри. Во централниот дел на комплексот е поставена камена платформа со ѕидови кои се вили по падината. Северно од ова, пронајдени се неколку градбени хоризонти, почнувајќи со бројни дупки за столбовите на дрвените конструкции. Во горните слоеви има остатоци од градби и печки со купола. Во овој северен дел се откриени и голем број скршени садови, каде покрај керамиката од локално потекло, пронајдени се и делови од амфори и луксузна керамика од атичките работилници.
Откриен голем хидротехнички комплекс
Во јужниот дел има комплекс кој имал многу специфична намена – бил систем за регулација и водоснабдување. Денес овој дел од локалитетот со право се нарекува хидротехнички комплекс. Се состои од ограден простор врамен од три страни со платформа и ѕидови од внимателно обработени камени блокови, додека на четвртата страна карпата е засечена во падината. Во централниот дел има голема зграда со свод и два отвори. На еден од нив е зачувана камена ограда. Оваа импозантна зграда била изградена од масивни камени блокови, долги околу десет метри, широки шест метри и очигледно најмалку шест метри длабоки. Благодарение на тоа што со векови беше покриен со дебели наноси од песок од Кршевичка Река, беше целосно зачуван.
На прв поглед на хидротехничкиот комплекс, дури и лаик може да види колку точно е изведен овој несомнено скап проект. Тоа можеа да го направат само врвни занаетчии од Грција или Македонија. Целиот комплекс бил од непроценливо значење за целата населба. Тоа го покажува податокот дека акумулацијата во просек можела да собере од 200.000 до 250.000 литри вода, што би можело да ги покрие потребите на две до три илјади жители.
Што се однесува до археолошките работи на подградбата, треба да се истакне дека предметите се наоѓаат на длабочина од повеќе од четири метри и во нормални услови просторот постојано е под вода поради силните подземни извори. Со години ископувањата овде значат континуирана работа на пумпите во 24-часовна работа, што секако ги отежнува и поскапи истражувањата.
„Затоа, останува отворено дали можеме да го завршиме истражувањето, а потоа да го заштитиме хидротехничкиот комплекс и да го претставиме на јавноста, или ќе мора да го оставиме ова на судбината поради недостаток на финансиски средства“, е тенорот на српските историчари и археолози. .
Статија извор :history.mk
