Познатиот византиски историчар Никита Хонијатс бил еден од најуниверзално образованите луѓе на своето време, од втората половина на 12 и првите децении на 13 век. Роден е околу средината на 12 век во Хона, регионот на Фригија и умрел во Никеја помеѓу првата и втората деценија на 13 век. Се школувал во Константинопол и напишал дело наречено Историја кое го опфаќа периодот на владеењето на династиите Комнини и Ангели, 1118-1204 година.
Неговото разбирање на поимите Македонија и Македонци било двојно. Тој го препозна поимот Македонија како област околу Андријанополис, но не и онаа околу Филипопол, што беше бледо разбирање на поранешната византиска тема Македонија во Тракија, која повеќе не постоеше во негово време и беше само сеќавање на минатите времиња. Во своето дело тој неколку пати ги употребил поимите Тракијци, Македонци и Тесалјани, означувајќи ги жителите на истоимените историско-географски области во почетокот на 13 век.
Византискиот историчар Џон Синамус, ок. 1143 – 1230 бил близок пријател на византискиот император Михаил I Комнин. За обвинението против Србите во 1162 година, Синамус рекол дека „царот тргнал во македонската земја, во градот Филип (се мисли на градот Филипи во Македонија) за да ги реши состојбите во Србија“. Ова е единственото спомнување на Македонија од страна на Синамус, па тешко е со сигурност да се утврди неговото разбирање за овој историско-географски поим.
Солун бил македонска метропола во 13 век!
Џорџ Акрополит, византиски историчар и дипломат од 13 век, кој студирал во Никеја, а подоцна имал доверливи дипломатски должности во дворот на кралот на Никеја, Јован III Ватацес, напишал историска книга која го опфаќа периодот помеѓу 1203 и 1261 година и неговото разбирање за многу интересен беше и терминот Македонија. За него Македонија била мешавина од истоимената византиска воено-административна единица, проширена со областите околу Филипополис, која во негово време не постоела, но во исто време го означувала источниот дел на Македонија во нејзината историско-географско значење.
Во само еден случај Ватацес ја сфатил Македонија во нејзиното проширено историско-географско значење и тоа кога ги означил областите меѓу градовите Серес и Скопје како македонски. Во редот на византиските автори кои ги користеле поимите Македонија и Македонци за словенското население кое го населувало овој историско-географски регион на Македонија е и образованиот византиски Ефрем кој напишал хроника во 1313 година за норманската инвазија во 1185 година каде напишал дека „тие ја окупирале град Солун , метрополата на Македонците“. Значи, метропола на Македонците, а не на Грците, ова е напишано во почетокот на 13 век, кога Македонските Словени веќе живееле во Солун.
Еден од византиските историчари што ги користел термините Македонија и Македонци е познатиот Никифорос Григорас, роден кон крајот на 13 век, починал во 1360 година. Неговото разбирање на поимите Македонија и Македонци било дијаметрално спротивно од авторите од претходните векови, и не само што карактеристично за XIV век, но и за подоцнежните векови. Имено, Григорас го напуштил старото сфаќање за Македонија како византиска воено-административна единица под името Бугарија како анахронизам за неговото време, а истиот став го држи и кон старата и непостоечка во тоа време, тема Македонија во западна Тракија.
Според Григорас, „Македонија се наоѓала на границите на римската област“ на Балканот, јужно од границите на Српската империја во 14 век, а градот „Солун бил главен град и прв во земјата на Македонците. “. Тој отворено ги именувал Македонците како такви во средината на 14 век, што значи дека го прифаќа континуитетот на македонскиот народ на просторот на Македонија.
Од друга страна, факт е дека тој никогаш во своите дела не ги именувал Македонците како Бугари. За појаснување што разбирал за поимот Македонија, тој ги именувал македонските градови Солун, Девол, Берат, Дебар и Касандреа, но ги спомнал и македонските градови окупирани од Трибалјаните или Србите – Скопје, Велес, Штип, Прилеп, Битола. и Струмица, која јасно ја дефинираше македонската граница.
Последното спомнување на името Македонија во неговото пошироко историско-географско значење од Григорас било поврзано со освојувањата на српскиот крал Стефан Душан во јужна Македонија во 1345 година, како и за време на окупацијата на Константинополскиот Јован Кантакузен и неговото прогласување за крал. Кантакузенос, роден во 1295 година и владеел од 1347 до 1354 година, освен што бил талентиран генерал и извонреден државник, бил и најистакнатиот византиски писател од 14 век. Во своите дела многу конкретно и прецизно ги употребувал поимите Македонци и Македонија. Зборувајќи за настаните во Византија од 1230 до 1321 година, Кантакузенос рекол дека Теодор Синадин бил „владетел на Прилеп и околните градови и области на Македонија“, а во „Струмица управител бил син на големиот логет Димитриј Ангел.
Според Кантакузенос, кон крајот на 1327 година, кралот Андроникос III заедно со него како домашен, „откако го зеде остатокот од војската (дел од неа остави во Тракија) тргна кон Македонија да се бори со војската на стариот крал од западните области“, но набргу бил информиран дека војските на стариот крал Андроникос II и сојузничката војска на Србите „направиле логор во близина на македонските градови Филипи и Драма“. Кон крајот на 1345 година, како и следната 1345 и 1346 година, српскиот крал и по неговото крунисување во Скопје на 16 април 1346 година, императорот Стефан Душан, ја освоиле речиси цела Македонија, поради што незадоволството на државникот и писател Кантакузенос за изгубени територии на Ромите на Македонија.
Македонија и Македонците од 14 век до денес!
Според проф. д-р Милан Бошкоски од Институтот за национална историја во Скопје, имињата Македонија, Македонци и Македонец постепено се наметнуваат како единствени имиња за народот, територијата и јазикот што се зборува на територијата на класична Македонија.
Постепено, низ средниот век, територијата на која живееле Македонците Словени како доминантно население се нарекувала Македонија, од жители и странци, а луѓето што живееле таму почнале да се нарекуваат Македонци, особено од 14 век наваму. Во византиските извори од XIV век, областите во Македонија постојано се нарекувале Македонија или се употребувале термините македонски области и македонски градови. „Дури и српскиот крал Душан се потпишал според законот како „Закон на благочестивиот, верниот и христољубив македонски крал Душан“, според Душановиот законик од 1349 година“, вели д-р Бошкоски.
Византискиот историчар Халкокондил, роден во Атина во 1425 година и автор на десеттомниот историски труд „Историја приказни“, јасно го употребил терминот Македонија и Македонци за да ги означи териториите што ги освоил српскиот крал Душан. Според него, Солун, кој тој го нарекол Терма, бил чист „македонски град“, а кога турскиот султан Бајазит I го освоил Скопје, склучил мир со „кнезовите на Македонија“. Меѓу македонските градови освоени од Турците кон крајот на XIV век, покрај Солун и Скопје, се и Охрид, Прилеп, Бер, Сер и други.
Пишувајќи за одредени делови од Македонија ги употребувал термините Вистинска Македонија, Голема Македонија, Горна Македонија и Медитеранска или Внатрешна Македонија. Неговото сфаќање за Македонија не било само во нејзиното античко значење, од времето на Филип II, или од времето на римската провинција Македонија, туку и повеќе од тоа. Со модернизацијата и проширувањето на македонските граници во 14 и 15 век, терминот се употребува како поим со етничко значење, не само за жителите на Македонија.
Според Бертранд де ла Брокие, витез од Бургундија, во своето дело „Патувањето низ морето“ Македонија се протегала на исток до реката Марица со градот Андрианополис или поранешната византиска тема Македонија, додека другиот дел од Македонија бил регионот меѓу Рашка и Грција. Тој народот што живее во Македонија ги нарече Македонци. Тој напиша дека додека се движел по долината на реката Марица, прво поминал „низ Грција, а потоа влеговме во Македонија“, или како што напишал „Стигнав во Филипополис, главниот град на Македонија“.
Се разбира, има и многу други оригинални документи кои го потврдуваат континуитетот на името и народот што живеел во Македонија, од античко време, преку средниот век, па до денес. Сето тоа го потврдува македонското античко историско, културно и етничко наследство поврзано со континуитетот на имињата Македонија и Македонци. Според д-р Бошкоски, тој континуитет беше неспорно сублимиран во нашето средновековно културно, историско и етничко право на тоа име како име на нашиот народ и нашата држава.
Пишува Блаже Миневски
Извор на статија: history.mk
