Вапсањето јајца за Велигден е широко распространета христијанска традиција ширум светот позната од Ерменија до Русија, медитеранскиот регион и Централна Европа. Наскоро во Македонија следува православен Велигден, па погледнавме одблиску кој прв ги бојадиса јајцата. Некои извори зборуваат за нив како христијански Македонци.
Се вели дека веќе во 13 век вапсале јајца за Велигден! За оваа традиција се вели дека крстоносците ја донеле дома, односно Западна Европа.
Оваа информација често ја цитира еден од најголемите производители на бои за јајца во САД, наречен Паас. Претставник за односи со јавноста на компанијата е цитиран од различни медиуми кој вели:
Македонците од 13 век биле првите луѓе кои користеле обоени велигденски јајца за време на Велигденските прослави. Крстоносците кои се враќале од Блискиот Исток го ширеле обичајот на бојадисување јајца, а Европејците потоа почнале да користат обоени јајца за да го одбележат Велигден и Велигден прославувајќи други празници.
Во својата статија „Чешко украсување јајца“, Историското друштво Канзас исто така наведува дека Македонците биле првите Европејци што го направиле тоа. Вака пишува во написот за Македонците, цитирам:
Обоените јајца се значаен дел од Велигденските празнувања барем од 15 век. Некои референци наведуваат обоени јајца за Велигден кои постојат уште во 13 век. Раните податоци им даваат признание на Македонците дека биле првите христијани кои користеле јајца во врска со Велигден. Се смета дека децата носеле бојадисани јајца на пазарот за да ги продадат.
Но, кој генерално го воведе овој обичај во Европа и воопшто? Сè уште се дебатира. Добро познатата онлајн енциклопедија Википедија го вели следново:
Според многу извори, христијанскиот обичај на велигденски јајца бил усвоен од персиската традиција кај раните христијани во Месопотамија, кои ги обоиле со црвена боја „во спомен на крвта на Христос, пролеана при Неговото распнување“.
Обичајот беше првпат официјализиран во Рим од Ватикан, повторно ја цитираме Википедија:
Христијанската црква официјално го усвои обичајот, сметајќи ги јајцата како симбол на воскресението на Исус, со римскиот ритуал, чие прво издание беше објавено во 1610 година, но кое има текстови од многу постар датум, кои содржат меѓу Велигденските благослови на храната. , едно за јајца, заедно со оние за јагнешко, леб и нови производи.
Кога Македонците бојадисуваат јајца?
Тие се сликаат и украсуваат на Велики четврток, според православниот календар. Првата се бојадисува пред изгрејсонце, бидејќи се верува дека нема да се расипе и дека ќе трае цела година ако не го „види“ сонцето. Домаќинките наутро бојат три јајца во црвена боја.
Со првото јајце домаќинката црта крст за здравје на лицето на децата со зборовите „Црвено, бело, густо“ или „Црвено, бело, здраво и живо“. Тоа јајце се смета дека има заштитна моќ и се чува на посебно место во куќата до следниот Велигден.
Бројот на бојадисани јајца зависи од бројот на членовите на семејството, но јајцата се бојадисуваат и за секој гостин кој ќе дојде во куќата.
