Херодот бил еден од првите антички историчари, кој живеел во Грција во времето кога Александар I владеел со кралството Македонија. Тој беше првиот македонски крал што доби прием од Грците за античките Олимписки игри.
Оваа околност, признавањето на Александар I за „Грк“ и неговото учество во игрите, предизвика отпор кај Грците. Отпор што веќе можеше да се почувствува пред игрите против Александар I. Александар I и Македонија во тоа време беа и вазали на Персија, најголемиот непријател на античките Грци.
Александар само ја смени страната пред заканата од инвазија на Грција од Персија и застана на страната на Грците. Ова му го донело и прекарот „Филхелен“ (пријател на Грците).
Според Херодот, пред неговото владеење Александар бил противник на Персија, кој ги убивал пратениците на персискиот крал Дариј I кога дошле на дворот на неговиот татко во времето на Јонското востание.
Меѓутоа, за време на инвазијата на Грција од страна на синот на Дариј, Ксеркс I, тој бил принуден да ја потчини Македонија на Персијците и дејствувал како агент на персискиот гувернер Мардониј во мировните преговори по персискиот пораз во битката кај Саламис во 480 година п.н.е.
И покрај неговата соработка со Персија, тој често ги поддржувал и советувал Грците, предупредувајќи ги за плановите на Мардониј пред битката кај Платаја во 479 п.н.е.
Така, во Херодотовите Истории, книга 8, читаме интересна референца за реакцијата на Спарта кога Александар I Македонски, како емисар на Персијците, им донел понуда од Мардониј на Грците.
Тие се само среќни поради тоа, нарекувајќи го македонскиот крал варвар кога зборувале дека „не направил ништо против Елада и не прифатил никаква понуда од варварот“.
Накратко за авторот Херодот:
Херодот од Халикарнас (роден 490/480 п.н.е.; починал околу 430/420 п.н.е.) бил антички грчки историчар, географ и етнолог. Цицерон му го дал прекарот „Татко на историјата“, кој и денес често се цитира.
Неговите преживеани дела се деветте книги со истории, кои, во форма на универзална историја, го опишуваат подемот на Персиската империја кон крајот на 6 век п.н.е. и Персиските војни во почетокот на 5 век п.н.е.
Географскиот хоризонт што го постави Херодот во историите ги вклучуваше дури и рабовите на светот што може да ги замислат Грците од неговото време, во кои имаше простор за митски суштества и имагинарни слики. Составот на персиската војска под Ксеркс I за време на походот против Грците беше и повод Херодот да навлезе во различните особености во надворешниот изглед и културата на вклучените народи.
Тој се осврна и на сопствените впечатоци од неговите опсежни патувања. Делото содржи голем број референци за широк спектар на секојдневни обичаи и религиозни обреди, но и размислувања за моќно-политичките констелации и уставните прашања од тоа време.
Херодот за Македонија
Како што беше споменато на почетокот, Херодот живеел во времето на Александар I Македонски, Херодот напишал неколку кратки пасуси за Македонија.
Персиските војски беа подготвени да ја нападнат Грција, бранителите ги собраа своите сојузници и беа подготвени да ја одбранат земјата. Мардониј, персискиот командант, го испрати Александар I во Атина со порака до Грците.
Оваа вест предизвика реакции во Спарта, која се плашеше од сојуз меѓу Персијците и Атињаните, а за возврат испрати пратеник во Атина да поднесе жалба. За среќа, и пратеникот на Спарта и Александар I им се обратиле на Атињаните истиот ден.
Кога Александар I ја донел пораката од Мардониј и сакал да ги убеди Грците да ја прифатат персиската понуда, пратеникот на Спарта проговорил:
Нека не те освои Александар Македонски со неговата мазна пофалба за советот на Мардониј. Негова работа е да го следи тој совет, бидејќи како што е тиранин, така мора да биде и соработник на тиранинот; не е ваша работа, ако сте мажи со право, зашто знаете дека во странците нема вера ниту вистина.
Од овој пасус гледаме дека Спартанците ги сметале Македонците како странци, осврнувајќи се на Александар I Македонски како таков.
„Не ја прифаќај понудата на варварот“
Не само што Александар I Македонски бил опишан како странец, но и спартанскиот пратеник го опишал Македонецот како варварин од кого не смее да се прифати никаква понуда – тоа би било – неправедна и нечесна за секој Грк.
Така Херодот известува во неговите Истории 8.142.1:
8.142.1 Така, кога Александар заврши со говорот, пратениците од Спарта рекоа: „Ние од наша страна сме испратени од Лакедемонците да ве молиме да не правите ништо штетно за Елада и да не прифатите понуда од варварот . Тоа би било неправедно и нечесно за секој Грк, но за вас најмногу од сè, по многу точки; ти беше тој што ја поттикна оваа војна, без наша желба, а вашата територија беше прво влогот на таа битка во која сега е вклучена цела Елада.
8.142.3 Освен тоа, неподносливо е не само сето тоа, туку и ропството да им го нанесете на Грците вие Атињаните, кои отсекогаш сте биле познати како даватели на слобода на многумина. Сепак, ние тагуваме со вас во вашите неволји, гледајќи дека сте изгубиле две жетви и вашата материја е долго време потрошена.
8.142.4 Како одмазда за ова, Лакедемонците и нивните сојузници изјавуваат дека ќе ги хранат твоите жени и сите членови на твоето домаќинство кои се неуслужни за војна, сè додека оваа војна ќе трае. Нека не те освои Александар Македонски со неговата мазна пофалба за советот на Мардониј. Негова работа е да го следи тој совет ,
8.142.5 зашто, како што е тиранин, така мора да биде и соработник на тиранинот; не е ваша работа, ако сте мажи со право, зашто знаете дека во странците нема вера ниту вистина. “ Ова се зборовите на пратениците.
Користени извори:
- Антички Македонци: Разлики помеѓу Античките Македонци и Античките Грци, Ј.С.Г. Гандето
- Херодот, Историите – Универзитетот Персеј во Чикаго
