Пласибо е термин кој се користи за описување на ефектот на лековите или процедурите кои не содржат активни состојки, туку се состојат од неактивни состојки или имаат лажно лечечко дејство. Иако пласибот не содржи активни состојки, тој може да има позитивен ефект врз пациентите, поради верувањето или очекувањата на пациентот.
Во последно време, пласибот станал предмет на истражување и развој на нови терапии. На пример, некои истражувања покажуваат дека пласибот може да биде ефективен во третманот на болести како што се депресија, мигрена и болки во грбот. Истражувањата покажуваат дека пласибот може да има ист ефект како и активни лекови, а во некои случаи дури и подобар ефект од нив.
Покрај тоа, пласибот се користи и во други области на медицината, како што се психологијата и физичката рехабилитација. Верува се дека пласибот може да има голем влијание врз менталното здравје на пациентите, како и врз нивната способност да се рехабилитираат од повреди или здравствени проблеми.
Во сума, пласибот продолжува да биде предмет на истражување и развој на нови терапии, а неговата употреба може да има значаен ефект врз здравјето и добробитта на пациентите.
Што претставува Плацебо ефект?
Плацебо (или лажен лек) е инертна (неактивна) супстанција, обично таблета, капсула или друга дозирана форма која не содржи активна состојка на лекот. На пример, плацебо апчиња или течности може да содржат скроб, шеќер или солен раствор. Користени се и физички плацебо, или „лажни“ третмани, како што се неактивни уреди за акупунктура.
Плацебо често се користи во клиничките испитувања како неактивна контрола, така што истражувачите можат подобро да го проценат вистинскиот севкупен ефект на експерименталниот третман со лекови кои се во фаза на испитување. Во овие клинички испитувања една подгрупа пациенти би добила плацебо, а една група би добила експериментален лек, но ниту една група не е свесна каков третман примила. Покрај тоа, истражувачите во студијата не би знаеле кои пациенти примиле активни, а кои плацебо третмани.
Овие студии се нарекуваат „двојно слепи (double-blind )“ и „плацебо-контролирани“, и се сметаат за златен стандард во експериментално испитување на лекови. Сепак, високите стапки на плацебо во клиничките испитувања може да бидат штетни, поткопувајќи го вистинскиот ефект на активниот третман.
Зошто се користи плацебо во студиите за лекови?
Спроведувањето на двојно слепо, плацебо контролирано клиничко испитување помага да се елиминира секоја пристрасност што може да се појави поради сознанието каква терапија примиле одредени пациенти. Еден пациент, или научник би очекувал оние кои го примаат активниот лек да имаат подобар исход од оние кои примиле плацебо, и ова сознание може да воведе пристрасност во студијата.
Вообичаено, третманот со експерименталниот лек треба да биде статистички поефикасен од плацебото за да се смета за валиден третман. Вклучувањето на плацебо група во студијата е исто така корисно во оценувањето на несаканите ефекти од третманот.
Сепак, многу клинички испитувања, како оние во истражувањето на ракот, не вклучуваат плацебо групи бидејќи би било неетички пациентите да се остават без третман. Во овие испитувања, наместо плацебо, експерименталниот лек може да се спореди со третман кој е веќе одобрен од FDA.
На пример, во една студија објавена во „The Lancet“, научниците разгледаа 21 антидепресив кои се користи за акутен третман на возрасни пациенти со сериозно депресивно нарушување. Антидепресивите биле споредувани или со плацебо, или во директни споредби еден со друг.
- Вклучени беа податоци од 522 испитувања со 116.477 учесници во систематски преглед и мета-анализа. Истражувачите откриле дека во однос на ефикасноста сите антидепресиви се поефикасни од плацебо.
- Тие, исто така, рангираа различни антидепресиви врз основа на ефикасноста и безбедноста. Преку овие податоци лекарите кои лекуваат пациенти со антидепресиви доаѓаат до податоци дека овие лекови се покорисни од користењето плацебо. Оваа студија, исто така, помогна да се рангираат активните лекови врз основа на ефективноста и безбедноста.
Што е плацебо ефект?
Истражувањата покажаа дека плацебо третманот може да има позитивен терапевтски ефект кај пациентот, иако таблетата или третманот не се активни. Ова е познато како „плацебо ефект“ или „плацебо одговор“.
Пријавено е дека плацебо ефект се јавува кај 21% до 40% од пациентите во зависност од типот на студијата. Дали постои доказ за ова?
- Во студиите за болка, со помош на скенирање на мозокот покажано е дека администрацијата на плацебо кај пациенти кои верувале дека примаат аналгетик доведува до активирање на ендогениот опиоиден систем во мозокот.
- Ендогените опиоиди, како што се ендорфините и енкефалините, се природни хемикалии произведени во телото кои ја ублажуваат болката. Аналгезијата (намалување на болката) предизвикана од плацебо ефектот зависи од активирањето на овие ендогени опиоиди во мозокот.
- Исто така, се покажа дека плацебо одговорот кај пациенти со пост-хируршка болка може да биде блокиран од опијатниот антагонист налоксон (naloxone), што дополнително му дава поддршка на плацебо ефектот. Налоксон е опиоиден антагонист кој би ги поништил ефектите на опиоидите за ублажување на болката.
- Допаминот, уште еден невротрансмитер на централниот нервен систем, исто така се покажа дека се активира во мозокот по администрацијата на плацебо кај пациенти со Паркинсонова болест.
Сепак, дури и кога пациентите знаат дека примаат плацебо, може да има корисни ефекти.
Студијата објавена во „Scientific Review“ покажа дека отвореното плацебо (OLP) може да го намали заморот кај пациенти излекувани од рак. Тие, во 21 – дневно рандомизирано контролирано испитување го споредија OLP со вообичаен третман „treatment as usual (TAU)“ кај пациенти излекувани од рак кои се справуваат со замор.
Научниците откриле дека учесниците во плацебо групата пријавиле подобрување од 29% во сериозноста на заморот, и 39% подобрување во квалитетот на животот нарушен поради замор, во споредба со оние кои биле третирани со TAU. Слични намалувања на заморот и подобрување на квалитетот на животот беа откриени кога групата TAU беше префрлена на OLP, 21 ден пред крајот од студијата.
Сепак, некои студии добија поинакви резултати. „Cochrane Review“ објави дека од 202 испитувања кои споредувале плацебо со никаков третман, плацебото не дава големи здравствени придобивки, но имал скромен ефект врз резултатите пријавени од пациентите, како што се болка и гадење, иако резултатите биле променливи.
Авторите објаснија дека набљудуваните варијации во плацебо ефектот може да се објаснат со разликите во дизајнот на испитувањата, и како пациентите биле информирани за нивните третмани.
